Putin'in bazı söylemlerinden sonra ardı sıra gelen üst düzey açıklamalara Kazakistan, net bir cevap verdi. Ancak görünüşe bakılırsa Rusya bu açıklamalardan bir sonuç çıkarmıyor ve iddialarına devam ediyor. Peki, Kazakistan neden Rusya'nın iştahını kabartıyor? Nazgül Kenzhetay'ın irdelemesi ile "Rusya'nın gözünü diktiği bölge" makalesi.
"Bu toprakları biz, size hediye ettik. Sakın benden uzaklaşayım deme! Yoksa hediye ettiğim toprakları geri alırım." Bu sözler Putin'e ait ve Moskova'nın resmi Kazakistan bakış açısı.
Sovyetlerin dağılmasıyla gücünü kaybetmeyi hazmedemeyen Moskova, eski Sovyet ülkeleri üzerindeki etkisini sürdürmeye kararlı. Bu konudaki örnekleri Moldova, Gürcistan, Ukrayna, Kurum ve Karabağ'da gördük. Şimdi onlara göre sıra Kazakistan'da.
Rusya, dünyanın en büyük kara devleti olmasına rağmen neden hâlâ topraklarını geliştirmek istiyor?
Bu ve diğer iddiaları 10 başlıkta anlatmaya çalışalım.
1 - KAZAKİSTAN TOPRAKLARI RUSYA'NIN HEDİYESİ İDDİASI
Rusya parlamento vekili Rus devlet televizyonunda konuşarak, Kazakistan'ın daha önce var olmadığını söyledi. Kazakistan toprakları, Rusya ve Sovyetler Birliğinin büyük bir hediyesi diyen milletvekili aslında "Kazaklar hiçbir zaman devlet olmadı" diyen Rusya devlet başkanı Putin'i tekrar eder gibiydi.
Günler sonra bir diğer milletvekili, Kazakistan'ın topraklarını Sovyetler Birliğinden kiraladığını söyledi.
2 - NEDEN KAZAKİSTAN?
Kazakistan, oldukça stratejik bir konuma sahip.
Bir tarafında kendini gökyüzü kadar sınırsız olarak ifade eden Rusya, diğer tarafta da sınır tanımadan dünyaya yayılmayı amaçlayan ve Türk topraklarının onlara adandığına inanan Çin var.
Ortada ise 70 yıl boyunca en ağır işkencelere maruz kalan, dininden, dilinden ayrı bırakılan, tüm aydınlarını kaybeden, sunni açlığa maruz bırakılarak nüfusunun büyük bir kısmını yani milyonlarca insanını kaybeden bir toplum var.
Yüzölçümü bakımından dünyada 9. sırada yer alan Kazakistan, periyodik tablodaki elementlerin %80'ini topraklarında barındırıyor. Enerji kaynaklarıyla dünyada 9. sırada yer alıyor.
Büyük toprak ve zengin kaynaklara sahip olmasına rağmen Kazakistan'ın en önemli sorunlarından biri düşük nüfus...
Koskoca topraklarda yalnızca 18 milyon insan yaşıyor.
Tabii Kazakistan'ın bulunduğu bu konum oldukça iştah kabartıcı.
3 - YOĞUN RUS NÜFUSU
Kazakistan'ın Rusya ile 7.200 kilometreye uzanan bir sınıra sahip olması ve bağımsızlığını kazandığı ilk yıllarda Kazakistan'ın nüfusunun %37'sinin Ruslardan oluşması, ister istemez Orta Asya'nın en büyük ve en zengin ülkesinin Rusya'ya karşı daha dikkatli bir politika izlemesine neden oldu.
Rusya'nın başına Putin'in gelmesiyle eski Sovyet ülkelerinde yaşayan Rus nüfusu Rusya'yı daha fazla ilgilendirmeye başladı. Hatta nerede Rus varsa Rusya'nın oraya müdahale etme hakkı vardır diyerek işgal ve bölücü politikalarına meşru zemin hazırlamış oldu.
Kazakistan, Rusya'nın bu politikalarını öngörerek hem o bölgenin homojen yapısını çeşitlendirmek için Kazak Türklerinin oralarda yaşamasını teşvik etti.
Yurtdışında yaşayan Kazak Türklerini yurda dönmeye çağırdı. Bu arada Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde de onlarca yıl göç eden on binden fazla Kazak Türkleri yaşıyor.
Rus gazeteci Maksim Şevçenko, bu konuyu yakından takip ediyor. Moskova'nın Kazakistan'a karşı bu söylemlerine açıklık getiriyor.
"Ben bunun Kazakistan'a verilen gözdağı olduğunu düşünüyorum. Bunu nasıl anlamamız lazım? Bu, neden şimdi oldu? Kazakistan'dan Güney Kafkasya'ya geçelim. Karabağ düğümünün çözülmesi sonrası, İpek Yolunu tamamlamak ve kapatmak için büyük bir imkan doğdu. Bu imkan, Hazar Denizi kenarından Dağıstan'a ve Azerbaycan'a, sonra Zengezur üzerinden Ermenistan'a ve oradan da Türkiye'ye geçecek bir koridoru sağlıyor. Türkiye'den de doğrudan Avrupa Birliğine ulaşılıyor İpek Yolunun bir bölümü ve Kazakistan bu geçit yolunda önemli kilit ülke konumunda. Dolayısıyla Rusya, küstahça ve emperyalist bir şekilde Kazakistan'a saldırıyor. Gözdağı veriyor. Kazakistan'ı alarma geçirmek ve kendine bağımlı bir hale getirmek istiyor. Kazakistan'ın bu geçit koridorunda önemli bir role sahip olmasını istemiyor. Çünkü yolun büyük bir kısmının Kazakistan üzerinden geçtiğini çok iyi biliyoruz. Rusya topraklarına ise ancak Hazar kıyılarında ulaşıyor. Kazakistan emperyalist bir devlet değil. Rusya ise kendini her zaman zaferin başında görmek isteyen yayılmacılık politikalarını devlet kurumlarıyla ört bas etmek isteyen emperyalist bir devlet. Şu an Rusya, Kazakistan ile bu geçit yolu üzerindeki pay konusunda tartışma yaşıyorlar. Rusya bu geçit yolunun Rusya topraklarından geçmesini ve bunun olabilecek en erken zamanda gerçekleşmesini istiyor. Orenbug, Çeyabinsk, Omsk gibi şehirlerden geçmesini istiyor. Bu kadar. Kazakistan ve Rusya arasındaki bu mesele sadece çıkar meselesidir."
4 - SOVYETLERİN VARİSİ RUSYA
Sovyetler Birliğinin son anayasasında şöyle yazıyordu:
"Her birlik cumhuriyeti, SSCB'den özgürce ayrılma hakkına sahiptir."
İlk olarak bu haktan yararlanan Rusya oldu.
Bundan sonra kendisini Sovyetlerin varisi olarak tasdikleyen Rusya, Sovyetlerden çıkan ülkelerin büyük hediyelerle ayrıldığını, Rus topraklarını kendi ülkelerine kattığını öne sürmeye başladı.
Putin: Sovyetler Birliğinden ayrılan ülkeler kendi bagajlarına büyük oranda tarihi Rus topraklarını eklediler ve ardından birlikten çıkmaya karar verdiler.
Bu iddia Rusya'nın ileride bu ülkeler üzerinde tehdit oluşturmak, bu ülkelerin iç işlerine karışmaya meşru zemin hazırlamak için gerekliydi.
5 - PUTİN'İN RU(S)YASI
Rusya, Sovyet sonrası yeni Rus devletinin başlangıcı olan 12 Haziran Rusya Günü'nü her yıl kutluyor. Ancak hâlâ SSCB'nin çöküşünü kabullenemiyor. Rusya devlet başkanı Putin, Sovyetlerin çöküşünün 21. yüzyılın en büyük felaketi olduğunu söylüyor. Dahası devlet yetkilileri ve milletvekilleri de Putin ile aynı görüşte.
Açıkçası var olmayan bir devletin cesedini mezardan çıkarmaya çalışıyorlar.
6 - SINIRLAR MÜCADELESİ
Orta Asya Cumhuriyetleri arasında Kazakistan, Çin ve Rusya ile sınırlarını net belirleyen ilk ülke oldu. Çin ve Rusya ne kadar da bu durumu geciktirmeye çalıştıysa da bağımsızlığın ilk temeli olan sınırların net olarak çizilmesi Kazakistan için çok önemliydi. Rusya, bu anlaşmaları görmezden gelerek tehdit ediyorsa, bir konuyu hatırlamak gerekir.
7 - TARİHİ KAZAK TOPRAKLARI
Haritaya baktığımızda Rusya'nın Güney kısmında yer alan Astrahan, Orenburg, Omsk, Tuymen gibi şehirler tarihi Kıpçakların esas kütlesini oluşturan Kazak Türklerinin toprağı. Oralarda hâlâ kazak nüfusu bulunmaktadır.
Orenburg aslında Orınbor'dur ve Türkçe bir kelimedir.
En önemli husus da 20. yüzyılın başında kurulan Kazak devletinin başkenti olmasıydı. Kazak halkının ilk siyasi partisi Alaş Partisini ve ardından Türkistan'ın bağımsız ilk Türk Devleti sıfatına sahip olan Milli Alaş Orda Hükümeti de ilk olarak Orınbor'da kurulmuştu. Yani Kazak Türkleri Rusya'nın işgal ettiği ve isimlerini değiştirdiği bu tarihi topraklarını hiçbir zaman unutmadıklarını da hatırlatıyor.
8 - KAZAKİSTAN, KIRIM'IN KADERİNİ YAŞAR MI?
En başta sorduğumuz sorunun cevabını verelim. Rusya dünyanın en büyük kara devleti olmasına rağmen neden hâlâ toprak iddiasını sürdürüyor?
Dünya topraklarının sekizde birine sahip olan Rusya'nın amacı, Orta Asya'da yeni topraklara sahip olmak değil.
Bu topraklarda rakiplerine karşı nüfuzunu korumak ve arttırmaktır.
Yeni toprakları kendi bünyesine katmak Rusya'ya hiçbir şey kazandırmaz. Aksine kaybettirir. Buna örnek olarak şunu gösterebiliriz:
Moldova'da Transdinyestor bölgesi kendi isteğiyle Rusya bünyesine katılmak istediğinde Rusya bunu kabul etmedi. Aynı şekilde Ukrayna'nın ayrılıkçı bölgesi Donbass da Rusya'ya katılmak istiyor.
Rusya'nın bugünkü amacı toprağına toprak katmak değil o bölgelerde nüfuzunu korumak ve daha fazla kontrol sahibi olmak.
Kırım konusu ise bu kategoriye girmiyor.
Çünkü Kırım, Rusya'nın sıcak denizlere açılan tek kapısı olduğu için kendi topraklarına katmaktan başka bir alternatif yok Rusya'ya göre. Bu bağlamda Kazakistan da Kırım'ın kaderini en çok da İpek Yolu sebebiyle yaşayacak mı? Belirsiz...
9 - RUSYA - ÇİN REKABETİ
Rusya'nın en büyük endişelerinden biri de bölgede artan Çin nüfusu ve buna karşı ekonomik olarak zayıf olması.
SSCB zamanında Moskova, Orta Asya'ya daha çok tarım bölgesi olarak bakmış ve enerji kaynaklarına fazla önem vermemişti. Sovyetler döneminde inşa edilen Orta Asya'daki ana yollar, demiryolları ve boru hatları kuzeye, Rusya anakarasına doğru ilerliyorken kendi aralarındaki bağlantı hep eksikti. Bu durum yıllardır Rusya'nın avantajına hizmet etti. Şimdi Çin'in Orta Asya'daki doğudan batıya uzanan altyapısı Rusya'nın etkisine meydan okuyor. Bu sebeplerden ötürü Rusya, bölgenin en büyük ülkesi olan Kazakistan üzerinde kontrol sahibi olmak ve iç işlerine müdahale etmek istiyor.
10 - TÜRK CUMHURİYETLERİ İTTİFAKI
Rusya'nın tüm bu söylemleri, ileride Kazakistan ile ilgili yapacağı hamlelerine alt yapı hazırlıyor. Ancak Rusya'nın bu tehdit söylemleri Kazakistan'ın kendisine olan politikasını gözden geçirmesini ve içeride millileşme hareketlerinin hızlanmasına sebep oldu. Mutlaka altını çizmemiz gereken olaylardan biri de Türkiye'nin Karabağ müdahalesi sonrasında çokça konuşulan Türk Birliğini kuvvetlendirme konusu da Rusya bürokratlarını tedirgin etti.
SONUÇ
Sovyetlerin kanlı rejimi, 200 yıl boyunca bölge halkları üzerinde ağır asimilasyonlara ve kayıplara sebep oldu. Kendini hâlâ Sovyetlerin varisi olaran gören Rusya'nın eski Sovyet ülkeleri üzerinde bitmeyen iddialarıyla gücünü yitirmekte olduğunu kabul etmiyor. Böylelikle saldırgan politikalarıyla elindeki müttefiklerini de yavaş yavaş kaybediyor.
Her nesil yeniden doğar.
Her yüzyılda katliama uğrayan Türk toplumları, hiçbir zaman mücadele ruhunu kaybetmemiştir. Çünkü mücadele ve özgürlük Bozkır çocuklarının bir diğer adı.
Kendisini hem Kiev Rus'unda hem Rusya İmparatorluğunda hem de SSCB'de göre Oblomov'ların evindeyse her şey karışık.
Comments