Sözüm ona İngiliz istemi ile "iş çeviren" biri... Oysaki İngiliz desteğini alenen isteyenlerle alenen karşı karşıyadır. İngilizlerle görüşmesi Osmanlı memuru iken gerçekleşiyor... 19 Mayıs 1919'a giden TuvART Haber, Samsun'daki resmi yazışmalarla Atatürk'ü Anıyor.
19 Mayıs 1919...
Bandırma vapuru, sabah saat 6.00 sularında Samsun limanına girmiş, arkadaşlarıyla beraber sandallar aracılığıyla karaya çıkan Atatürk, askerî bando eşliğinde halk tarafından sevgi ile karşılanmıştır.
Samsun'dan emrindeki vilayetler mülki amirleri ile 15. ve 20. Kolordu Komutanlıklarına bölgelerindeki asayiş durumunu belirten rapor göndermeleri hakkında telgraf çeken Atatürk'ün Anadolu'ya geçişi her kesimin dikkatini çekmiştir.
Bundan birkaç gün önce Sadaret'ten istifa eden Damat Ferit, ikinci kabineyi kurmuştur.
20 Mayıs 1919...
Atatürk, 20 Mayıs 1919'da Samsun'dan Sadrazam Ferit Paşa'ya telgraf çeker:
"İzmir'in Yunan askerleri tarafından işgali hadisesi, yakından temasta bulunduğum milleti ve orduyu tasavvur ve tasvir edilemeyecek derecede üzmüştür. Ne millet ne ordu, mevcudiyetine karşı yapılan bu haksız tecavüzü kabul etmeyecektir!"
Bu esnada İngilizler de Samsun'a bir kısım asker çıkardığı için İzmir'de yaşanan olay gibi bir şeyin yaşanmaması için çalışmalarını sıkı tutmuş, Harbiye Nezareti'ne durumun siyasi vaziyetten gerektikçe haberdar edilmesi hakkında telgraf çekmiştir.
Bu İngiliz askerlerden bir temsilci olan Yüzbaşı Hurst, Atatürk ile bölgedeki umumi durum hakkında görüşme sağlamıştır...
21 Mayıs 1919...
21 Mayıs 1919'a gelindiğinde Atatürk, Samsun'dan Genelkurmay Başkanlığı'na; Samsun ve çevresindeki asayişsizliğin sebeplerini açıklayan bir telgraf yazar:
"Mütarekeden sonra bütün Rumlar, Yunanlılık milli emelleriyle her tarafta şımardığı gibi bu havalide de Pontus hükümetinin kurulması gibi bir safsata etrafında toplanmış ve bütün Rum çeteleri, düzenli bir program altında hemen tamamen siyasi bir şekle dönüşmüştür."
Aynı gün Atatürk, yine Samsun'dan Erzurum'da 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'e bir telgraf çeker:
"Umumi durumumuzun almakta olduğu vahim şekilden pek elemli ve müteessirim. Millet ve memlekete borçlu olduğumuz en son vicdani vazifeyi yakından müşterek çalışma ile en iyi şekilde yerine getirmek mümkün olacağı kanaatiyle bu son memuriyeti kabul ettim. Bir an evvel zat-ı alinize kavuşmak arzusundayım."
21 Mayıs 1919 henüz bitmeden Samsun'da bulunan İngiliz asker temsilcisi Yüzbaşı Hurst, İstanbul'da İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe'a bir rapor iletir:
"Kemal Paşa 19 Mayıs'ta buraya ulaştı. İlçedeki umumi durum hakkında kendisiyle görüştüm."
Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın Atatürk'ün Samsun'a çıkması sebebiyle gösterdiği başarı için tebrik telgrafı 21 Mayıs'ta Atatürk'e ulaşmıştır.
22 Mayıs 1919...
22 Mayıs 1919 olmuş ve Atatürk Samsun'dan Sadaret'e rapor yazar:
"Millet, birlik olup hakimiyeti esasını, Türklük duygusunu hedef almıştır."
Atatürk, İngilizlerin Hükümet'in varlığına önem vermeksizin memleket içinde kuvvetlerini sevk ettiklerine dair aynı gün Genelkurmay Başkanlığına telgraf çeker:
"Bir gün her tarafta oldu bittiler karşısında kalınmasının pek ziyade muhtemel olduğunu arz eylerim."
Yine İngiliz subaylarla Atatürk, bölge asayişi hakkında görüşme yapar. Sadrazam Damat Ferit Paşa, Atatürk'ün Samsun'daki asayiş ile ilgili raporu hakkında Atatürk'e teşekkür telgrafı çeker.
23 Mayıs 1919...
23 Mayıs 1919 olduğunda Ankara'da bulunan 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa'ya telgraf çeken Atatürk; Samsun'a geldiğini, kendisiyle daha sıkı temasta bulunmak istediğini ve İzmir bölgesine dair alabileceği bilgiden haberdar edilmesini bildirir.
Kazım Karabekir'e ise mitingler yaparak İzmir'in işgalinin protesto edilmesini istediği telgrafı çeker.
24 Mayıs 1919...
24 Mayıs...
1919...
Atatürk, Samsun'dan Harbiye Nezareti'ne telgraf çeker:
"Bazı şikayetleri yerinde tetkik ve önlem almak üzere karargahımı yarın geçici olarak Havza'ya nakledeceğim."
Genelkurmay Başkanlığı'na ise orduda jandarma kuvvetlerinin takviyesi için İtilaf temsilcileri katında teşebbüste bulunulmasını isteyen telgrafı çeker. Ermeni tecavüzlerine karşı 15. Kolordu'nun mevcudunun gerekirse artırılması hakkında bir raporu da Genelkurmay Başkanlığına iletir.
Harbiye Nazırlığı, İngiliz Generali Milne'nin 19 Mayıs 1919 tarihli yazısına cevap verir. Bu cevapta Atatürk'ün atandığı 9. Kolordu Müfettişliğinin, Harbiye Nezareti adına verilen emirlerin ne derece uygulandığını araştırma ve vazife bölgesindeki silahların toplanması ile asayişsizliği ortadan kaldırma amacıyla oluşturulduğu bildirilir.
25 Mayıs 1919...
25 Mayıs 1919'da Atatürk, öğleden sonra otomobille Samsun'dan Havza'ya geçer.
26 Mayıs 1919...
26 Mayıs 1919 günü Havza ileri gelenleri Atatürk'ü ziyaret eder ve Atatürk şöyle der:
"Hiçbir zaman ümitsiz olmayacağız. Çalışacağız, memleketi kurtaracağız! Bizi öldürmek değil, canlı mezara atmak istiyorlar! Şimdi çukurun kenarındayız! Son bir cüret belki bizi kurtarabilir. Zaten başka türlü de dönüş imkanı yoktur."
Akabinde Sait Molla imzasıyla bütün belediye başkanlıklarına gönderilen ve milletin İngiltere'nin yardımını istediğini bildiren yazıya karşılık tüm vilayetlere ve mutasarrıflıklara tamim iletir.
"Milli ve siyasi bağımsızlığımızın kurtarılması ancak milletin yekvücut olarak müdafaası ile mümkün olacaktır!"
