Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre Mangala, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras listesine alındı.
15. Hükümetler arası Komite Toplantısında alınan karar, öncelikle sosyal medyadan duyuruldu.
Göçürme adıyla da bilinen Mangala, Türkiye moderatörlüğünde Kazakistan ve Kırgızistan ile birlikte UNESCO'ya bir önceki yıl sunulmuştu ve bu yıl listeye kaydedildi.
Türklerin çok eski zamandan beri yaşattığı geleneksel zeka oyunu, atlı askerlerin savaş taktiklerini andırıyor. Yüzlerce asırlık geçmişiyle Türkler arasında bugün ortak olarak en çok bilinen olma özelliğine de sahip.
Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala, Göçürme ise bu oyunun Türk Dünyasında en çok bilinen adları.
Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Göçürme veya Köçürme adıyla anılan oyun Türkiye’nin pek çok yerinde Göçürme, Mankala, Kümelek, Dokuz Kuyu, Dokuz Taş, Emme, Kale, Mele, Hane, Kuyucuk Taşı, Göçme gibi farklı adlarla anılmaktadır.
Türkiye, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine kaydettirdiği 294 unsuruyla en çok unsur kaydettiren ilk 5 ülke içinde yer alıyor.
MANGALA NASIL OYNANIR?
Genelde karşılıklı iki kişi tarafından oynanır.
Ancak karşılıklı iki grup halinde de oynanabilir.
Toprağa yuvacıkların gömülerek de oynanabildiği bu oyunun bugün ahşap, plastik, keramik gibi türlü malzemede ve fiyat aralığında platformları bulunuyor. Buna göre 14 lira ve 120 lira aralığında ürün çeşidine rastlamak mümkün.
Yuvacıkların içine konulan taşlar ilkel dönemde büyük ihtimalle gerçekten de taştı. Şimdi boncuk, düşme, cam, ahşap, baklagiller taneciklerinin boyanması gibi alternatifler görebiliyoruz.
Türk Mangalası toplamda 12 küçük kuyu, Hazine adında 2 büyük kuyu ve 48 taşla oynanır. Başlangıç konumunda her oyuncuda 24 taş bulunur. Oyuncular taşlarını her kuyuya eşit olacak şekilde dağıtır. Hazinelere başlangıçta taş konmaz. Yani başlangıçta hazineler boş ve yuvacıların her birinde 4 taş bulunur. Taşların her biri, eşit değerdedir. Oyuna ilk başlayacak kişiyi belirlemek için kura çekilir.
Hamleler, saat yönünün tersine doğru oynanır. Oyuncu, kendisine ait istediği küçük kuyudan hamle yapabilir. Oyuncu, dokunduğu kuyuya hamle yapmak zorundadır.
Hamle sırası kendisinde olmak şartıyla ve sayacağını rakip oyuncunun duyacağı bir tonda söyleyerek ve duyduğundan emin olarak ve kuyudaki taşları eline almadan ve kuyunun dışına çıkarmadan bir kalem, çubuk veya tek parmağını kullanarak (işaret veya şerde parmağı) kuyudaki taşları sayabilir.
Oyundan önce belirlenen süre içinde her iki oyuncu da oyunu bitirmek zorundadır.
Oyun sırasındaki hamleler, karşılıklı not alınır.
Oyunda kazanan ve kaybeden olabileceği gibi berabere kalma durumu da söz konusudur.
Mangala oyunundaki temel kurallar şunlardır:
Hamle yapan oyuncu, elindeki son taşı Hazinesine bırakırsa bir kere daha oynama hakkına sahip olur.
Hamle yapan oyuncu elindeki son taşı rakip kuyuya bırakır ve bu kuyudaki taş sayısı çift olursa, bu kuyudaki taşları alarak kendi hazinesine taşır ve hamle sırası rakibine geçer.
Hamle yapan oyuncu elindeki son taşı, kendi boş kuyusuna bırakır ve bu kuyunun karşısındaki rakip kuyuda taş varsa her iki kuyudaki taşları alır.
Kuyusundaki taşlar ilk biten oyuncu, rakibin kuyusundaki taşları Hazinesine taşır.
Oyun sonunda daha fazla taş olan oyuncu, oyunu kazanır.
Mangala'da en çok önemli olan konu ise şudur:
Siz ve aldığınız kararlar.
Çünkü sizin aldığınız kararlarla oyun şekilleniyor ve kararlarınızın sorumluluğunu taşımayı öğreniyorsunuz.
