1985 yılında Türkiye'nin her alanda çağdaş bir anlayışla ilerlemesine destek olmak amacıyla kuruan Elginkan Vakfı, Türkçemizi araştırmak, korumak ve yaşatmak gibi öncelikli niteliklerle Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayının bu yıl beşincisini düzenliyor.
Elginkan Vakfı, Türk sanayiine yarım asrı aşkın bir süredir hizmet veren Elginkan Topluluğu’nun kurucuları tarafından, Türkiye’nin her alanda çağdaş bir anlayışla ilerlemesine destek olmak amacıyla 1985 yılında kurulmuştur.
Elginkan Vakfı’nın kuruluş amaçları;
Kültür değerlerimizi, tarihimizde bizi büyüten örf, âdet ve manevi değerlerimizi ve Türkçemizi araştırmak, araştırmaları desteklemek, korumak, yaşatmak ve tanıtmak,
Bilim, teknoloji ve eğitim alanındaki faaliyetleri teşvik etmek,
Ülke sanayiinin ihtiyaç duyduğu vasıflı işgücü yetiştirilmesine ve bu suretle ülkenin istihdam imkânlarını artırıcı eğitim çalışmalarına katkıda bulunmak için okullar, eğitim kurumları açmak, işletmektir.
Vakfın temel amaçları kapsamında 2013 yılından başlayarak yılaşırı (iki yılda bir, tek yıllarda) olmak üzere Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı düzenlemektedir. Bu üst başlık altında her kurultay için özel bir konu belirlenmekte ve bu konu çerçevesinde sunulacak bildiriler kabul edilmektedir.
Bugüne kadar yapılan kurultay başlıkları sırasıyla şöyle:
2013, Geçmişten Geleceğe Türkçe
2015, Gelenekten Geleceğe Türk Edebiyatı
2017, Gelenekten Geleceğe Türk Sözlükçülüğü
2019, Geçmişten Günümüze Seyahat Edebiyatı
2021, Geçmişten Günümüze Yazılmayan Türkçe
BEŞİNCİ KURULTAYIN KONU VE KAPSAMI
Türkçenin Ağızları:
Bölge ağızlarımızın ses, yapı, anlam, söz varlığı, söz dizimi özellikleri. Ölçünlü dil dışında bölge ağızlarımız bir yandan tarihî Türkçenin izlerini korurken bir yandan da Türk lehçeleriyle olan ortaklığımızı köklerinde barındıran kültür alanımızı oluşturmaktadır. Bölge ağızlarımızda kullanılan sözcükler, deyimler, atasözleri Türk kültürünün zenginlikleridir. Bu zenginlik sözlü dilde yaşamakta, yürütülen ağız bilimi çalışmalarıyla kayıt altına alınmaktadır. Öte yandan edebiyatımızda bazı yazarlar, şairler halk dilini eserlerinde ustaca kullanmışlardır. Toplantıya sunulacak bildirilerin Türkçenin ağızlarını çeşitli yönleriyle ve özellikleriyle ele alan, edebiyatımızdaki yansımalarını değerlendiren nitelikte olması beklenmektedir.
Sosyal Değişkeler Açısından Türkçe:
Diller, zamana, mekâna ve sosyal nedenlere bağlı olarak sürekli değişir ve eş zamanlı olarak pek çok farklı değişkelerden oluşur. Sosyal gruplar, dil ilişkileri, tarihsel boyut, inanç, eğitim, meslek, cinsiyet, yaş, konum, vb. etkenler bu değişkelerin yeniden üretilmesinde baskın rol oynar. Türkiye Türkolojisinde tarihsel (zamana bağlı, art zamanlı, tarihsel dil bilimi) ve yerel (mekâna bağlı, ağızlar) değişkelerle ilgili çok sayıda araştırmaya rastlamak mümkündür ancak sosyal değişkeler, dil bilimcilerin yaptığı sınırlı sayıda eşzamanlı araştırma dışında oldukça ihmal edilmiş bir alandır. Sosyal değişkelerin art zamanlı incelenmesi ise çok daha az ele alınmıştır. Belli yaştaki insanların konuşma biçimleri ve kişilerin farklı yaşlardaki kişilerle konuşurken seçtikleri sözcükler, hitap biçimleri de çeşitlenmeye yol açar. Geçmişte ve günümüzde sosyal değişkeler açısından Türkçenin araştırılmasını konu edinen bildirilerin yanı sıra edebiyatımızda yazarlarımızın kahramanlarını konuşturma biçimlerini araştıran bildiriler de ilgi çekici olacaktır.
Türk Argosu:
Bir tür gizli dil olan argo, toplumumuzda daha çok kaba dil olarak algılanmaktadır. Türkçe Sözlük’te “her yerde ve her zaman kullanılmayan veya kullanılmaması gereken çoklukla eğitimsiz kişilerin söylediği söz veya deyim; serserilerin, külhanbeylerinin kullandığı söz veya deyim” anlamlarında tanımlanan Fransızca kökenli argo (< argot) XVII. yüzyılda Paris dilencilerinin ve hırsızlarının aralarında kullandıkları anlaşılan gizli dilin belirlenmesiyle toplumsal dilin bir boyutu olarak tanımlanmıştır. Öğrenci argosu, kabadayı argosu, kumarcı argosu, dilenci argosu, şoför argosu gibi çok çeşitli türleri olan argoyu dil bilimi bakışıyla ele alacak bildirilerin yanı sıra edebiyatımızda argonun yerini inceleyen çalışmalar da beklenmektedir.
Türk İşaret Dili:
İşitme engellilerimizin doğal iletişim aracı işaretlerden örülü dilden sembollerle, hareketlerle, nesnelerle, kapalı ifadelerle kurulan anlatıma kadar olan alan dilin bir başka boyutudur. Kültürümüzün önemli bir zenginliği Türk İşaret Dili farkındalık oluşturan bir alan olarak son yıllarda dil bilimcilerin yoğun bir biçimde araştırdığı bir konu olmuştur. Sözlü dil gibi işaret dilinin de bölgeden bölgeye farklılıklar gösteren ve toplumsal yapıya, yaşa, cinsiyete göre özellikler gösteren değişkeleri bulunmaktadır. Dil bilimi yöntemleriyle işaret dilinin araştırılmasının arttığı günümüzde Türk İşaret Dili ve değişkeleri de Kurultayımızın kapsamındadır.
Meslek Dilleri (Jargon):
Türkçe Sözlük’te “Aynı meslek veya topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarcığı” anlamında kullanılan jargonun Türkçedeki tıp dili, hukuk dili, gemici dili, borsacı dili vb. örneklerinin ve edebiyatımıza yansımalarının bildirilere konu edinileceği umulmaktadır.
Gizli Diller:
Türk kültüründe dolaylı, karineli, şifreli anlatım yolları olarak kuş dili, kalaycı dili, Tahtacı, Geygelli, Teber, Hazeyince gibi yerel gizli dillerle ilgili konularda da bildiriler gelmesi beklenmektedir.
Teklifsiz Konuşmada Türkçe:
Türkçe Sözlük’te alay yollu, hakaret yollu, şaka yollu gibi türler arasında yer alan teklifsiz konuşma başlığı altında bütün bu türleri dil bilimi bakış açısıyla inceleyecek bildirilerin sunulabilmesi mümkün görülmektedir.
KURULTAY TAKVİMİ
Kurultay çağrısı: 13 Ağustos 2020
Özet bildirilerin gönderileceği son tarih:
16 Ekim 2020
Kabul edilen özetlerin duyurulması:
13 Kasım 2020
Bildirilerin tam metinlerinin gönderileceği son tarih:
5 Şubat 2021
Kabul edilen tam metin bildirilerin duyurulması:
12 Mart 2021
Kurultay programının duyurulması:
2 Nisan 2021
Kurultay Tarihi:
28-29-30 Nisan 2021
