KATEAD - Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneğinin süreli yayını olan Kazak Eli dergisinin yirminci sayısında Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekuly, Kazakistan'da iş fırsatlarını anlattı.
KATEAD Dernek Başkanı Ertolkun Gayretullah'ın kaleme aldığı beşinci yıl ve yirminci sayıya özel makaleden bölümler şu şekilde:
Kazak Eli Dergisi olarak sizlerin sayesinde beşinci yılımızı tamamlamış bulunuyoruz. Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği olarak her ne kadar Covid-19 Salgını sebebiyle faaliyetlerimizde kısıtlamalar olduysa da, Otandastar Qory’nın da desteğiyle hem online hem de offline Kazakça Dil Kursları ve online dombra dersleri devam etmektedir. Uzaktan Eğitime Destek Kampanyamız ise gelen yardımlarla azar azar devam ediyor. Ayrıca kardeş dernek ve vakıflarla yaptığımız iş birlikleri sayesinde imkân çerçevesinde ihtiyaç sahiplerine yapılan ikramlar devam edecektir.
Bu sayımızda Turan jeopolitiğimizde büyük öneme sahip ve 31 Mart 2021 tarihinde video konferans yöntemiyle gerçekleşen Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Gayriresmi Zirvesinden özet bilgiler veriyoruz. Kazakistan ile iş yapmak isteyen iş insanlarımız için gerekli bilgileri ise Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Sayın Abzal Saparbekulı’nın kaleminden sizlere aktardık. Ekonomi yazılarında adından sıkça bahsedilen fakat benim de bir türlü kavrayamadığım bireysel emeklilik hakkında Sayın Elçin Öztürkoğlu’na kulak verdik.
Kapakta büyük anonsumuzdan anlaşılacağı üzere bu sene Türkiye’mizin İstiklal; Milli Marşımızın kabulünün 100.yılıdır. İki kıymetli hocamızın değerli yazılarıyla konunun önemini bir kez daha vurgulamak istedik. Ayrıca 100. yıl sebebiyle TBMM Başkanı Sayın Mustafa Şentop’un açılışına katıldığı ve Zeytinburnu Belediye Başkanı Sayın Ömer Arısoy’un ev sahipliğini yaptığı sergiyi gezdik, Kazlıçeşme Sanat’ı bir nebze de olsa tanıtmak istedik.
Faaliyetler bölümünde okuyacağınız üzere Zeytinburnu İstasyon Meydanı’na Abay Kunanbay Meydanı adı verildi. Bu vesile ile Abay Kunanbay Heykeli’nin ve Meydanı’nın açılmasına büyük katkı sağlayan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Ekrem İmamoğlu’na ve yaptığı başarılı çalışmalarla kültürümüze değerli katkılarından dolayı Zeytinburnu Belediye Başkanımız Sayın Ömer Arısoy’a da içten teşekkürlerimizi iletmek isterim.
Geçen sene olduğu gibi bu sene de salgın sebebiyle Nevruz konserimizi online gerçekleştirdik. 2021 Online Nevruz Konserimizi bu sene beraber kutlama imkânı veren Kök Tuğ Derneği Başkanı Sayın Lezzet Mülazımoğlu başta olmak üzere konsere iştirak eden ve Türkiye’de faaliyet gösteren tüm Kazak sivil toplum kuruluşlarına teşekkür ederim. Nevruz’un anlamı ve tarihçesi hakkında merak edilenlere cevap niteliğinde Sayın Kemal Sallı’dan çok güzel bir makale geldi, sizler için yayınladık. Nevruz Bayramınız kutlu olsun.
KAZAKİSTAN'DA İŞ FIRSATLARI
Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekuly kaleminden makaleden bölümler şu şekilde:
Kazakistan ve Türkiye, ilişkileri tarihi derinliğe sahip kardeş ülkeler. Ortak kültür ve tarih, iki ülke arasında stratejik ortaklığın temelini oluşturuyor. Dolayısıyla ülkelerimiz arasındaki ilişkiler her zaman yoğun olmuştur ve hususen ticaret, ekonomik ve yatırım işbirliği oldukça dinamik oldu. Bugün, Kazakistan’da Türk sermayesinin katılımıyla yaklaşık 3 bin 200 şirket faaliyet gösteriyor. Kazakistan’daki her onuncu yabancı şirketin Türk şirketi olması bizim için gurur verici. 2019’da ülkelerimiz arasındaki ticaret hacmi yaklaşık yüzde 68 artışla 3,2 milyar dolara ulaştı.
2020 yılının 7 ayında, Kazakistan ve Türkiye arasındaki ticaret, 2019’un aynı dönemine göre yüzde 11,7 artışla 1.9 milyar dolara ulaştı. Türkiye’nin Kazakistan’ın toplam dış ticaret cirosundaki payı yüzde 4,1’den yüzde 4,9’а yükseldi. Bu da ülkelerimiz arasındaki ticaret ve ekonomik işbirliğinin istikrarlı bir şekilde güçlendiğini gösteriyor.
KAZAKİSTAN’DAKİ YATIRIM ORTAMI
Reformlarımızın sonucu olarak, Kazakistan Orta Asya’da yurtdışından yatırım çekme konusunda mutlak lider ve kişi başına düşen uluslararası yatırımlar açısından BDT’de ilk sıradadır.
Genel olarak, bağımsızlık yıllarında yaklaşık 350 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım çektik. Yatırımların büyük kısmı yani yüzde 50’den fazlası Avrupa Birliği ülkelerinden, yüzde 15’i ABD’den, doğrudan yabancı yatırımların yaklaşık yüzde 5’i İngiltere ve Çin’den gelen yatırımlar. 2007’den başlayarak, yılda yaklaşık 20-24 milyar dolar düzenli olarak doğrudan yabancı yatırım çekiyoruz. 2025 yılına kadar yatırımı GSYİH’nın yüzde 30’una çıkartma hedefimiz bulunuyor.
2019’da 24,1 milyar dolar olan yıllık doğrudan yatırımı 2025 yılına kadar 34 milyar dolara çıkarma hedefi belirledik. Bugün Kazakistan; Türk kardeşlerimiz dâhil olmak üzere yabancı yatırımcılara bölgede iş yapmak için en uygun koşulları, finansal destek, ucuz üretim faktörlerine erişim sağlıyor.
Bunun yanı sıra toplam 500 milyondan fazla nüfusa sahip Avrasya Ekonomik Birliği, Çin ve Orta Asya ülkelerinin pazarlarına erişim ve en önemlisi, Kazakistan mevzuatı ile güvence altına alınan yatırımcıların meşru hak ve menfaatlerinin korunmasını sunuyor. Reformlarımızın başarısının tanınması olarak, Kazakistan, OECD Yatırım Komitesi’nin ortak üyesi oldu.
Son birkaç yılda, Kazakistan Dünya Bankası’nın “İş Yapma Kolaylığı” (Doing Business) derecelendirmesinde 36’ncı sıradan 25’inci sıraya yükseldi ve azınlık yatırımcılarının haklarını korumak, sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmek, mülk tescil etmek gibi bazı göstergelerde dünyanın önde gelen ülkelerinden biriyiz. Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından her yıl yayınlan “Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksi”nde (GIC) Kazakistan 2019 yılında konumunu dört puan artırarak 55’inci sıraya yükseldi. Uluslararası Yönetim Geliştirme Enstitüsü’ne (IMD) göre, Kazakistan 2020 yılında küresel rekabet edebilirlik derecelendirmesinde 42’nci sırada yer aldı. Bunların hepsi Kazakistan yönetiminin uzun yıldan beri izlediği politikaların meyvesi.
CUMHURBAŞKANI TOKAYEV’İN ULUSA SESLENİŞİNDEKİ HUSUSLAR
Cumhurbaşkanı Kasım Jomart TOKAYEV’in ülkeye yatırım çekme konusunda özel önem verdiğini belirtmemiz gerekiyor. 1 Eylül 2020 tarihinde Ulusa Seslenişinde Tokayev, bu konu üzerine de önemli açıklamalar yaptı. Bu bağlamda yabancı yatırımcılar için en olumlu haber, tüm proje süresi boyunca istikrarlı bir yasal ortamın sağlanması oldu. Buna ek olarak, devlet ile yatırımcılar arasındaki anlaşmaları pekiştirmek için “stratejik yatırım anlaşması” adında yeni bir araç kullanılacak olması. Nisan 2021 itibarıyla Kazakistan Hükümeti stratejik anlaşmaların yapılacağı bir yatırım projeleri havuzu belirleyecektir. Stratejik anlaşmalara dâhil edilecek proje havuzu, 2021 Nisan ayına kadar Hükümet tarafından oluşturulacak.
Cumhurbaşkanının Ulusa Seslenişi, ülkenin iş ortamının daha da iyileştirilmesine büyük önem veriyor. Bu bağlamda devlet organlarının girişimcilik faaliyetlerine yasadışı müdahalesi yasaklanıyor, işadamlarının çalışmalarına engel olunmasının devlete karşı en ağır suç olarak belirleniyor ve iş ortamının kolluk kuvvetlerinin aşırı müdahalesine karşı yasal olarak korunması öngörülüyor. Savcılığın denetimi, vatandaşların ve işletmelerin karşılaştığı sorunların etkin bir şekilde ele alınması için yeniden yapılandırılıyor. Yargı sistemine vergilendirme, toprak altı kullanımı, fikri mülkiyet, şirketler hukuku alanlarında uzmanların dâhil edilmesi planlanıyor.
Tokayev’in açıklamaları üzerine, vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesini radikal bir şekilde basitleştirmek ve vergi ve ödemelerin sayısını en aza indirmek için Vergi Kanunu ve yönetmeliklerinde bir revizyon yapılıyor. Ayrıca Kazakistan’da yabancı yatırımın teşvikini en üst düzeye çıkarmak için uluslararası vergilendirme kuralları getiriliyor.
YATIRIM İÇİN KAZAKİSTAN’DAKİ STRATEJİK VE CAZİP SEKTÖRLER
Cumhurbaşkanı Tokayev Ulusa Seslenişinde öncelikli sektörleri de belirledi. Bu bağlamda bugün işlenmiş hazır ürünlerin yaklaşık üçte ikisinin ithal edildiği göz önünde bulundurularak en önemli hedef, Kazakistan’ın sanayi potansiyelinin tam olarak ortaya çıkartılması şeklinde belirlendi.
Ulusal ekonominin stratejik kapasitesini artırmak için metalürji, petrokimya, otomotiv ve makine mühendisliği, inşaat malzemeleri ve gıda üretimi ve diğer endüstrilere öncelik verilecek. Bu amaçla, 2020 yılı sonuna kadar, Türk iş adamları dahil yabancı yatırımcıların Kazakistan’daki faaliyetlerini büyük ölçüde kolaylaştıracak, halihazırda mevcut olan birçok yasal düzenleme yerine birleşik bir “Sanayi Politikası Kanunu”nun geliştirilmesi planlanıyor.
Tokayev’e göre, endüstriye verdiğimiz destek geniş bir yelpazede devam edecek. Bunula birlikte, stratejik olarak önemli üretim tesislerini, temel ihracat öncelikleri belirlenecek ve destek önlemleri önemli ölçüde genişletilecek. Belirlenen stratejik projeler için ayni hibelerin paket sağlanması, imtiyazlı finansman, kısmi garantiler ve ihracat destek mekanizmaları tasarlanacak. Yatırımcıların sermaye harcamalarının bir kısmı, vergi yükümlülüklerinden mahsup edilerek geri verilecek.
Bu arada küresel pandemi ile bağlantılı olarak tarım alanında büyük değişiklikler bekleniyor. Salgın nedeniyle tüketicilerin bağışıklık sistemlerini kuvvetlendirmek amacıyla sağlıklı beslenmeye yönelmesi, 100 milyar dolarlık küresel organik gıda pazarını bu yıl yüzde 25 büyütecek. Örneğin, salgından sonra sağlıklı beslenme Çinli tüketicilerin önceliklerinden biri haline gelmesiyle ülkenin organik gıda pazarını 2022 yılında 31 milyar dolarlık bir büyüklüğe çıkarması bekleniyor. Bu da Çin’e komşu olan Kazakistan tarımına büyük fırsatlar sunuyor. Görüldüğü gibi, yatırım fırsatları bağlamında Kazakistan’ın özellikle ziraat potansiyeli oldukça yüksektir. 210 milyon hektar tarım arazisi ve otlaklar için tahsis edilen 180 milyon hektar bulunuyor. Sektörde önemli vasıflı işgücü söz konusu. İstihdam edilen nüfusun yüzde 20’si tarım ve gıda üretimi sektöründe. Mandıra, meyve ve sebzeler, yağlı tohumlar, et, tahıl işleme gibi alt sektörlerde büyük fırsatlar bulunuyor. Bu kapsamda Kazakistan yönetimi özellikle seracılık konusuna öncelik veriyor.
KAZAKİSTAN DİJİTAL TEKNOLOJİDE VERİLERİ İŞLEYEN VE DEPOLAYAN MERKEZ OLMAYA ADAY
Ayrıca, BT, mühendislik ve diğer yüksek teknoloji hizmetleri gibi alanlarda yatırımcılar için yeni fırsatlar sunuluyor. Kazakistan yönetimi, bilişim sektöründeki yabancı yatırımcıların ulusal iş dünyası ve sanayi ile işbirliğini teşvik ediyor.
Bu, her sektörün dijital ekosistemini yönlendirebilecek dijital teknoloji platformları yaratacak. Kazakistan, “verileri” işleyen ve depolayan uluslararası merkezlerden biri olmayı hedeflemekte ve 2025 yılına kadar 1 milyar doların üzerinde yatırım hacmi ile küresel dijital devleri çekmeyi planlıyor.
KAZAKİSTAN, NURLU YOL PROJESİ İLE TAŞIMACILIKTA YENİ SAYFA AÇACAK
Bunlara ek olarak taşımacılık konusunda da Tokayev yeni projeleri açıkladı. “Nurlu Jol” projesinin birinci aşamasında Kazakistan doğu-batı ve güney-kuzey istikametlerindeki hatları birbirine bağlayan önemli bir merkez haline gelmişti. “Nurlu Jol”un ikinci aşamasında ise Kazakistan’ın ulaşım ve transit sektöründeki bu öncü rolünü pekiştirilmesi hedefleniyor. Tokayev’e göre, Kazakistan’ın rekabet gücü; çığır açan altyapı projeleri, yeni ülke ve şirketleri cezbetmesi, hizmet seviyesinin ve geçiş yollarının hızının artırılması üzerinden artmalı. Hükümetin hedefi, 2025 yılına kadar 24 bin kilometrelik yolu, yani tüm cumhuriyet yollarını yeniden inşa etmek ve hizmete sunmak. Bu bağlamda da Türk yatırımcılarına büyük fırsatlar sunuluyor.
KAZAKİSTAN’IN TÜRK YATIRIMCILARA SUNDUĞU AVANTAJLAR
Kazakistan’ın kardeş Türk yatırımcılarımıza sunabileceği en önemli şey, yatırımların güvenliği ve sınırsız büyüme fırsatları. Dünya Bankası’nın yüzde 3,5’lik büyüme öngörmesine rağmen 2019 yılında Kazakistan’da GSYİH büyümesi yüzde 4,5 olarak gerçekleşti. Kazakistan’ın ulusal rezervleri 90 milyar doları aştı. Dış ticaret hacmi, 97,7 milyar dolar.
İnşaat sektörü yüzde 15,7, ticaret yüzde 3,1, ulaşım yüzde 2,4, imalat sanayi yüzde 10,5 ve madencilik yüzde 7,4 olarak büyüdü. Son dönemlerde tıp ve sağlık alanlarına da çok yatırım geliyor. 2020 yılının ilk beş ayında Kazakistan Cumhuriyeti sağlık ve sosyal hizmet yatırımları yüzde 89,7 artarak rekor 47,7 milyar tenge seviyesine ulaştı. Kazakistan bugün yatırımcılar için benzeri görülmemiş hükümet destekli fırsatlar sunuyor. Her şeyden önce biz yatırımcılara altyapısı hazır proje büyüklüğüne göre bedava arsa sunuyoruz. Kurumsal gelir, arazi ve emlak vergilerden 10 yıllığına muafiyet sağlıyoruz. Ekipman, yedek parça ve hammadde ithalatına ilişkin gümrük vergilerinden de muafiyet veriyoruz. Buna ek olarak, devlet, faiz oranlarını sübvanse eder ve uzun vadede yumuşak krediler sağlar ve aynı zamanda projeleri birlikte finanse edebilir ve çeşitli kalkınma kurumları aracılığıyla ortak olarak hareket edebilir. Başka bir deyişle, sadece özel ortaklar sunmuyoruz, aynı zamanda devletin kendisi yatırımcı ile ortak olarak da hareket edebiliyor.
Ayrıca, Kazakistan ucuz üretim faktörlerine sahip. Örneğin, bir çalışanın ortalama maaşı 300-350 dolar (tüm vergiler ve kesintiler dâhil), elektrik maliyeti 3 sent, gaz 3-4 sent, benzin 35 sent civarında. Kazakistan’ın ihracat potansiyelinden de bahsetmemiz gerekiyor. Yukarıda da gördüğümüz üzere, ülkenin dış ticaret rakamları, ihracat potansiyelinin çok büyük olduğunu gösteriyor.
Kazakistan üzerinden Türk yatırımcılar, 185 milyon nüfusa sahip Avrasya Ekonomi Birliği ülkelerinin pazarına, 50 milyon kişiden oluşan Orta Asya’ya, 1 milyar kişilik Çin pazarına ve 100 milyondan fazla nüfusa sahip Hazar ülkelerine erişebilirler.
Ayrıca, Avrasya Ekonomi Birliği ülkeleri ile ortak gümrük rejimimiz ve Orta Asya ülkeleri ile de düşük oranlı gümrük anlaşmamız bulunuyor. Kazakistan yönetimi, ihracatımızı desteklemek için gerekli araçlara sahip. Bu, öncelikle ihracatçıların maliyetlerinin geri ödenmesini kapsamaktadır. Küçük işletmelerin ihracat maliyetlerinin yüzde 60’ı, diğer işletmelerin de yüzde 40’a kadarı devlet tarafından karşılanıyor.
Genel olarak ürünlerin nakliyesi için masrafların geri ödenmesi, yurtdışında malların reklamı, yabancı sergilere, fuarlara ve festivallere katılım, yurtdışında dağıtım için bir katalog yayınlanması, yurtdışında depo tutulması, ticari markaların yurtdışında tescili ve sertifikasyon gibi ihracat desteği veriliyor. Kazakistan ayrıca işletmenin yetkinliğini artırma, teknolojik süreçleri iyileştirme, üretim organizasyonunun verimliliğini artırma maliyetlerini geri ödüyor. Kurum örneğinde anlatacak olursak, ‘Damu Fonu’ faiz oranlarını destekliyor, Ticaret Bakanlığı ihracatçılara uluslararası sergilere seyahat sağlıyor, Kazakistan Sanayi Geliştirme Merkezi ihracat maliyetlerini karşılıyor, Kazakh Export ihracat kredi sigortasını sağlıyor ve Kazakistan Kalkınma Bankası büyük ihracatçılara kredi veriyor, Atameken ihracatçı firma personeli ve uzmanlara eğitim veriyor, QazTrade ise şirketlerin dış pazarlara girmesine yardımcı oluyor.
KAZAK ELİ DERGİSİ 20. SAYI
KATEAD - Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneğinin süreli yayını olan Kazak Eli dergisinin yirminci sayısına buradan ulaşabilirsiniz.
Comments